ตรวจนั่งร้านอย่างไร ไม่ให้พลาดจุดเสี่ยง

นั่งร้าน (Scaffold) เป็นอุปกรณ์ชั่วคราวที่สำคัญในงานก่อสร้าง งานซ่อมแซม และงานบำรุงรักษาในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ใช้เพื่อรองรับคนทำงานหรือวัสดุให้อยู่ในตำแหน่งสูงที่ไม่สามารถเข้าถึงได้จากพื้นดินโดยตรง แม้นั่งร้านจะถูกออกแบบมาเพื่อให้เกิดความปลอดภัยสูงสุด แต่สถิติการเกิดอุบัติเหตุจากการทำงานบนที่สูงยังคงพบอย่างต่อเนื่อง ส่วนหนึ่งมาจาก “การตรวจนั่งร้านที่ไม่ครบถ้วน ไม่ตรงจุด และไม่เป็นระบบ” ทำให้เกิดจุดเสี่ยงที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยสายตาธรรมดา

การตรวจสอบนั่งร้าน (Scaffold Inspection) จึงเป็นขั้นตอนที่ขาดไม่ได้และต้องอาศัยความรู้ ความเข้าใจ และความละเอียดรอบคอบเป็นอย่างยิ่ง วันนี้เราจะพามาเจาะลึกถึงวิธีการตรวจสอบนั่งร้านที่ถูกต้อง เพื่อไม่ให้พลาดจุดเสี่ยงที่อาจนำไปสู่อุบัติเหตุร้ายแรง พร้อมแนะนำขั้นตอนและแนวทางที่ยึดตามมาตรฐานสากล

ความสำคัญของการตรวจสอบนั่งร้าน

นั่งร้านที่ไม่ได้รับการตรวจสอบอย่างถูกต้อง อาจนำไปสู่การพังถล่ม การลื่นล้ม การตกจากที่สูง หรือแม้แต่การเสียชีวิตของผู้ปฏิบัติงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อติดตั้งนั่งร้านบริเวณอาคารสูงหรือในสภาพแวดล้อมที่มีความเสี่ยงสูง เช่น พื้นเปียก ลมแรง หรือมีการใช้งานร่วมกับเครื่องจักรกลหนัก

มาตรฐานสากลนั่งร้าน เช่น มาตรฐาน OSHA (Occupational Safety and Health Administration), ANSI A10.8, และ BS EN 12811 ได้กำหนดแนวทางในการออกแบบ ติดตั้ง และตรวจสอบนั่งร้านไว้อย่างชัดเจน ซึ่งหากนำมาใช้อย่างถูกต้อง จะสามารถลดความเสี่ยงได้อย่างมีนัยสำคัญ

ประเภทของนั่งร้านและจุดเสี่ยงที่พบบ่อย

ก่อนการตรวจสอบ ผู้ตรวจควรทราบถึงประเภทของนั่งร้านที่ใช้งาน ได้แก่

นั่งร้านแบบท่อประกอบ (Tube and Coupler Scaffold)
ใช้ท่อเหล็กเชื่อมต่อกันด้วยข้อต่อ (Coupler) มีความยืดหยุ่นสูงในการออกแบบ แต่เสี่ยงต่อการต่อไม่แน่น
นั่งร้านแบบสำเร็จรูป (Frame Scaffold)
เป็นโครงเหล็กสำเร็จรูป ประกอบง่ายและรวดเร็ว แต่มีข้อจำกัดเรื่องรูปทรง
นั่งร้านแบบล้อเลื่อน (Mobile Scaffold)
มีล้อสำหรับเคลื่อนย้าย ใช้ในงานที่ต้องเปลี่ยนตำแหน่งบ่อย ๆ เสี่ยงต่อการลื่นไหลหากล้อไม่ล็อก
นั่งร้านแบบแขวน (Suspended Scaffold)
ใช้แขวนจากด้านบน เหมาะกับงานทำความสะอาดอาคาร เสี่ยงมากหากระบบแขวนไม่ปลอดภัย

จุดเสี่ยงที่พบบ่อย:

การต่อท่อไม่แน่น
พื้นปูไม้อย่างไม่มั่นคง
ไม่มีราวกันตก
การรับน้ำหนักเกิน
ไม่มีบันไดหรือทางขึ้นที่ปลอดภัย
ไม่มีการติดป้ายแสดงสถานะนั่งร้าน
การตั้งนั่งร้านบนพื้นไม่เรียบ

7 ขั้นตอนการตรวจสอบนั่งร้านที่ไม่ควรพลาด

การตรวจสอบนั่งร้านควรทำทั้งก่อนใช้งาน ระหว่างใช้งาน และหลังใช้งาน โดยสามารถสรุปเป็นแนวทางได้ดังนี้:

1. ตรวจสอบฐานนั่งร้าน

พื้นฐานต้องมั่นคง: ตรวจสอบว่าพื้นที่ตั้งนั่งร้านเรียบ ไม่เอียง และไม่มีโคลนหรือน้ำขัง
ใช้แผ่นรองฐาน (Base Plate/ Sole Board) เพื่อกระจายน้ำหนักไม่ให้จมลง
ตรวจสอบการวางแจ็ค (Adjustable Base Jack) ว่าปรับได้ระดับและไม่บิดงอ

2. ตรวจสอบโครงสร้างและการประกอบ

ท่อเหล็กต้องไม่บิดงอหรือเป็นสนิมรุนแรง
ข้อต่อต้องแน่นหนา ไม่หลวม
ตรวจสอบแนวดิ่งและแนวระนาบของนั่งร้านด้วยระดับน้ำ (Spirit Level)
มีการติดตั้ง Cross Bracing ครบถ้วนเพื่อเพิ่มความมั่นคง

3. ตรวจสอบพื้นทางเดินและพื้นที่ทำงาน

ไม้ปูพื้นต้องยึดแน่น ไม่มีการสั่นไหว
ไม่มีช่องว่างเกิน 2.5 ซม. ระหว่างแผ่นไม้
ไม่ใช้แผ่นไม้แตกร้าว หรือมีรอยร้าวลึก
พื้นต้องแห้ง ไม่มีเศษวัสดุเกะกะ

4. ตรวจสอบระบบราวกันตกนั่งร้าน

มีราวกันตกสูงไม่น้อยกว่า 90 ซม.
มีแผ่นปิดกันของตก (Toe Board) สูงไม่น้อยกว่า 15 ซม.
ติดตั้งในทุกด้านของพื้นที่ทำงานที่มีความสูงเกิน 2 เมตร

5. ตรวจสอบการเข้า-ออก

มีบันไดหรือลิฟต์สำหรับขึ้นนั่งร้านที่มั่นคง
ไม่ควรปีนขึ้นจากโครงนั่งร้านโดยตรง
บันไดต้องมีราวจับสองข้าง และมีมุมเอียงไม่เกิน 75 องศา

6. ตรวจสอบป้ายสถานะนั่งร้าน

ติดป้ายแสดงสถานะการใช้งานอย่างชัดเจน เช่น สีเขียว (ปลอดภัย), สีเหลือง (มีเงื่อนไข), สีแดง (ห้ามใช้)
แสดงชื่อผู้ตรวจสอบ วัน/เวลา และลายเซ็น

7. ตรวจสอบสภาพแวดล้อมรอบนั่งร้าน

ไม่มีสิ่งกีดขวางหรือสายไฟพาดขวางบริเวณใช้งาน
ไม่มีการใช้งานร่วมกับเครื่องจักรกลโดยไม่กั้นเขตพื้นที่
ไม่มีวัตถุที่อาจหล่นจากด้านบนโดยไม่มีตาข่ายกันตก (Safety Net)

ความถี่ในการตรวจสอบนั่งร้าน

ก่อนใช้งานครั้งแรก
หลังจากการเปลี่ยนแปลงใด ๆ เช่น ขยับ โยกย้าย เปลี่ยนส่วนประกอบ
หลังจากเกิดเหตุการณ์พิเศษ เช่น ฝนตกหนัก ลมแรง หรือแผ่นดินไหว
ตามรอบประจำวัน/สัปดาห์ โดยเฉพาะในโครงการที่มีการใช้งานตลอดทั้งวัน

ผู้มีหน้าที่ตรวจสอบนั่งร้าน คือใคร

ควรเป็นผู้ที่มีความรู้และผ่านการอบรมด้านการติดตั้งและตรวจสอบนั่งร้านโดยตรง เช่น

พนักงานที่ได้รับมอบหมายจากนายจ้าง
จป.วิชาชีพ
หัวหน้างานที่ผ่านการอบรมการตรวจสอบนั่งร้านอย่างถูกต้อง
วิทยากรหรือผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง (Scaffold Inspector)

กฎหมายและมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง

กฎกระทรวงความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับการทำงานบนที่สูง พ.ศ. 2564
OSHA 1926 Subpart L – Scaffolds
EN 12811 – Temporary works equipment
BS 5973 – Code of practice for access and working scaffolds
ANSI A10.8 – Safety Requirements for Scaffolding

แนวทางปฏิบัติในการอบรมและสร้างความรู้เรื่องนั่งร้านในองค์กร

เพื่อให้การตรวจสอบนั่งร้านมีประสิทธิภาพสูงสุด องค์กรควรส่งเสริมให้มีการอบรมนั่งร้าน ตามชนิดการใช้งานให้กับพนักงาน ในหัวข้อนี้อย่างสม่ำเสมอ โดยหัวข้อที่ควรอบรม ได้แก่:

การรู้จักประเภทของนั่งร้าน
วิธีติดตั้งนั่งร้านอย่างถูกต้อง
การตรวจสอบตามเช็กลิสต์
การประเมินความเสี่ยงจากการใช้งานนั่งร้าน
รู้การปฐมพยาบาลเบื้องต้น กรณีตกจากที่สูง

การฝึกอบรมควรเป็นทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ โดยมีผู้สอนที่มีประสบการณ์ตรง และสามารถให้คำแนะนำเฉพาะกรณีในไซต์งานจริงได้

บทสรุป

การตรวจสอบนั่งร้านเป็นภารกิจที่สำคัญยิ่งยวด หากละเลยเพียงจุดเดียว อาจหมายถึงความสูญเสียใหญ่หลวงทั้งต่อชีวิต ทรัพย์สิน และชื่อเสียงขององค์กร ดังนั้น การมีระบบตรวจสอบที่เข้มงวดและอิงตามมาตรฐานจึงเป็นหัวใจหลักของความปลอดภัยในการทำงานบนที่สูง

สนใจอบรมนั่งร้าน Inhouse
📌 ศูนย์อบรมความปลอดภัย Safesiri ให้บริการอบรมนั่งร้านทั้งภาคทฤษฎีและปฏิบัติ ด้วยวิทยากรมืออาชีพที่มีประสบการณ์จริงในงานอุตสาหกรรมและงานก่อสร้าง พร้อมใบประกาศนียบัตรรับรอง ตามมาตรฐานความปลอดภัย

📞 โทร: (064) 958 7451 คุณแนน
📩 อีเมล: Sale@safetymember.net
🌐 เว็บไซต์: อบรมนั่งร้าน Inhouse

อบรมที่ไซต์งานทั่วประเทศ หรือเลือกเรียนที่ศูนย์ฝึกอบรมของเราในปทุมธานี ชลบุรี หรือสระบุรี

“เพราะความปลอดภัยไม่ใช่เรื่องของโชค แต่เป็นผลจากการฝึกฝนและใส่ใจในทุกขั้นตอน”

เอกสารอ้างอิง

กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน. (2564). กฎกระทรวงความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับการทำงานบนที่สูง พ.ศ. 2564.
OSHA. (2020). 29 CFR 1926 Subpart L – Scaffolds. Retrieved from: https://www.osha.gov
British Standards Institution. (2003). BS EN 12811-1: Temporary works equipment – Scaffolds – Performance requirements and general design.
ANSI/ASSE. (2011). A10.8 Safety Requirements for Scaffolding.
Construction Industry Training Board. (2017). Scaffold Inspection Training Manual.
กรมอาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อม. (2562). แนวทางการปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในการทำงานกับนั่งร้าน.