ทำไมต้องใช้ไฟฉายกันระเบิด ใช้งานในที่อับอากาศและพื้นที่เสี่ยง

พื้นที่อับอากาศ (Confined Space) เป็นหนึ่งในสถานที่ทำงานที่มีความเสี่ยงสูงที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพื้นที่เหล่านั้นมีความเสี่ยงจากไอระเหยหรือก๊าซไวไฟ การดำเนินการในพื้นที่ลักษณะนี้จำเป็นต้องใช้อุปกรณ์ที่มีคุณสมบัติพิเศษ หนึ่งในนั้นคือ “ไฟฉายกันระเบิด (Explosion-Proof Flashlight)” ซึ่งอาจดูเป็นเพียงอุปกรณ์ขนาดเล็ก แต่ในความเป็นจริงแล้ว เป็นหนึ่งในเครื่องมือที่สามารถป้องกันอุบัติเหตุร้ายแรง เช่น ไฟไหม้ หรือการระเบิด ที่อาจส่งผลให้ผู้ปฏิบัติงานได้รับบาดเจ็บสาหัสหรือเสียชีวิต

ความหมายและความสำคัญของไฟฉายกันระเบิด

ไฟฉายกันระเบิด (Explosion-Proof Flashlight) หมายถึง ไฟฉายที่ถูกออกแบบและผลิตให้สามารถใช้งานได้ในสภาพแวดล้อมที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดการระเบิด เช่น ในบ่อเก็บน้ำมัน บ่อบำบัดน้ำเสีย ถังน้ำมัน ท่อก๊าซ หรือพื้นที่อับอากาศที่อาจมีไอระเหยไวไฟ

คุณสมบัติของไฟฉายชนิดนี้คือ:

ป้องกันไม่ให้ประกายไฟจากวงจรภายในหลุดรอดออกไปภายนอก
ใช้วัสดุที่ไม่ก่อให้เกิดประกายไฟจากการกระทบ
ทนต่อแรงดันและการสั่นสะเทือน
ผ่านการรับรองมาตรฐานความปลอดภัยจากหน่วยงานระดับสากล

คำว่า “Explosion-proof” ในทางเทคนิคไม่ได้หมายความว่าอุปกรณ์จะ “ไม่ระเบิด” แต่หมายถึง เมื่อเกิดความร้อนหรือประกายภายใน อุปกรณ์จะสามารถ “ควบคุมไม่ให้การระเบิดแพร่กระจายออกไปยังบรรยากาศภายนอกได้”

มาตรฐานการรับรอง: ATEX และ IECEx

การเลือกไฟฉายกันระเบิดที่ปลอดภัยต้องพิจารณาจากการรับรองตามมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง ซึ่งมาตรฐานหลักที่นิยมใช้กันทั่วโลก ได้แก่:

1. มาตรฐาน ATEX

ATEX (ATmosphères EXplosibles) เป็นมาตรฐานของสหภาพยุโรป ซึ่งแบ่งเขตอันตรายเป็น Zone 0, Zone 1 และ Zone 2โดย:

Zone 0: พื้นที่ที่มีบรรยากาศระเบิดตลอดเวลา หรือเป็นระยะเวลานาน
Zone 1: พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดบรรยากาศระเบิดเป็นบางครั้ง
Zone 2: พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดบรรยากาศระเบิดได้น้อย และเกิดเพียงช่วงเวลาสั้น ๆ

2. มาตรฐาน IECEx

IECEx (International Electrotechnical Commission Explosive) เป็นมาตรฐานสากลที่คล้ายกับ ATEX แต่เน้นการใช้งานในระดับโลกมากกว่า เหมาะสำหรับบริษัทที่ต้องดำเนินงานข้ามประเทศ

เมื่อเลือกซื้อไฟฉายกันระเบิด ควรตรวจสอบว่ามีสัญลักษณ์การรับรองตามมาตรฐานเหล่านี้กำกับอยู่เสมอ เช่น:

ATEX: II 2G Ex ib IIC T4 Gb
IECEx: Ex ib IIC T4 Gb

การใช้งานไฟฉายกันระเบิดร่วมกับเครื่องมืออื่น ในงานที่อับอากาศ

ในการปฏิบัติงานในพื้นที่อับอากาศ เช่น การเข้าไปตรวจสอบภายในท่อหรือถังขนาดใหญ่ ไฟฉายกันระเบิดมักถูกใช้งานร่วมกับ:

1. กล้องตรวจสอบในท่อ (Inspection Camera / Borescope)

ใช้สำหรับดูภายในท่อหรือพื้นที่แคบที่มนุษย์ไม่สามารถเข้าถึงได้ การใช้ไฟฉายกันระเบิดช่วยเพิ่มแสงสว่างขณะใช้งานกล้องในพื้นที่อันตราย

2. เครื่องตรวจวัดก๊าซ (Gas Detector)

อุปกรณ์ที่ใช้วัดปริมาณออกซิเจนและก๊าซไวไฟ ก่อนที่เจ้าหน้าที่จะเข้าไปปฏิบัติงาน ไฟฉายกันระเบิดสามารถช่วยส่องสว่างจอแสดงผลในพื้นที่มืดได้อย่างปลอดภัย

3. กล้องติดหมวกนิรภัย (Helmet Camera)

ไฟฉายแบบคลิปติดหมวกแบบกันระเบิดช่วยให้เจ้าหน้าที่สามารถทำงานได้โดยไม่ต้องถืออุปกรณ์ในมือ ช่วยให้เคลื่อนไหวได้สะดวก

ไฟฉายกันระเบิดบางรุ่นสามารถชาร์จแบตได้ในพื้นที่ปลอดภัย และมีระบบ “intrinsically safe battery” ซึ่งจะตัดการทำงานทันทีหากมีความเสี่ยงต่อการระเบิด

ตัวอย่างอุบัติเหตุจากการใช้ไฟฉายทั่วไปในพื้นที่ที่มีไอระเหย

กรณีศึกษา: การระเบิดในถังบำบัดน้ำเสีย (ประเทศสหรัฐอเมริกา, 2016)

เจ้าหน้าที่ซ่อมบำรุงได้ลงไปภายในถังบำบัดน้ำเสียที่ยังมีไอระเหยของเมทานอลคงค้างอยู่ พวกเขาใช้ไฟฉายธรรมดาในการส่องตรวจสอบเบื้องต้น โดยไม่ทราบว่าอุปกรณ์นี้ไม่ได้รับรองมาตรฐานกันระเบิด

ผลที่ตามมา: เกิดประกายไฟขณะกดสวิตช์เปิดไฟฉาย ซึ่งจุดระเบิดไอเมทานอลจนเกิดการระเบิดอย่างรุนแรง ทำให้เจ้าหน้าที่ 1 รายเสียชีวิตและอีก 2 รายบาดเจ็บสาหัส

สาเหตุของอุบัติเหตุ:

การประเมินความเสี่ยงไม่รอบด้าน
ใช้อุปกรณ์ที่ไม่ผ่านมาตรฐาน
ขาดการฝึกอบรมเรื่องพื้นที่อับอากาศ

❗ ไฟฉายธรรมดา ที่ไม่ได้ออกแบบให้ปลอดภัยในพื้นที่อับอากาศ อาจเป็นสาเหตุของการระเบิดได้แม้ในกิจกรรมที่ดูเล็กน้อย

เคล็ดลับการเลือกไฟฉายกันระเบิดที่ดี

ตรวจสอบมาตรฐาน ATEX หรือ IECEx
เลือกชนิด Zone ให้ตรงกับลักษณะงาน
พิจารณาระดับความสว่าง (Lumen) ให้เพียงพอ
เลือกวัสดุที่แข็งแรง ทนต่อการตกหล่น
มีการรับรองจากผู้จำหน่ายที่น่าเชื่อถือ

📌 ไฟฉายกันระเบิดบางรุ่นสามารถจมน้ำลึกได้ถึง 1 เมตร และยังสามารถใช้งานได้ปกติ (มาตรฐาน IP67)

การอบรมทำงานพื้นที่อับอากาศ: ความรู้ที่ไม่ควรมองข้าม

แม้จะมีอุปกรณ์ที่ปลอดภัย แต่หากผู้ใช้งาน ขาดความรู้ ความเข้าใจ และไม่ได้รับการฝึกอบรมอย่างถูกต้อง ความเสี่ยงก็ยังคงอยู่

หลักสูตร อบรมการทำงานในที่อับอากาศ จะครอบคลุมเรื่อง:

การประเมินความเสี่ยงก่อนเข้าพื้นที่
การตรวจวัดก๊าซและออกซิเจน
การเลือกใช้อุปกรณ์ที่ปลอดภัย ตามสถานการณ์ต่างๆ และมาตรฐานอุปกรณ์ต่างๆที่ควรใช้
การช่วยเหลือผู้ประสบเหตุในที่อับอากาศ

สรุป

ไฟฉายกันระเบิด เป็นอุปกรณ์ขนาดเล็กที่มีบทบาทสำคัญในการรักษาความปลอดภัยในพื้นที่อับอากาศ การเลือกใช้อุปกรณ์ตามมาตรฐาน ATEX หรือ IECEx เป็นสิ่งจำเป็นที่ไม่ควรมองข้าม แม้อาจมีราคาสูงกว่าไฟฉายทั่วไป แต่ความปลอดภัยของชีวิตคนทำงานมีมูลค่ามากกว่านั้นหลายเท่า

การใช้ร่วมกับอุปกรณ์เสริม เช่น กล้องตรวจสอบหรือเครื่องวัดก๊าซ ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและความปลอดภัยในการทำงานอีกระดับ อย่างไรก็ตาม อุปกรณ์ที่ดีควรมาควบคู่กับความรู้และการอบรมอย่างถูกต้อง เพื่อให้เจ้าหน้าที่สามารถปฏิบัติงานได้อย่างปลอดภัยสูงสุด

หากองค์กรของคุณต้องการอบรมพนักงานเกี่ยวกับ การทำงานในพื้นที่อับอากาศ ทั้งในเชิงปฏิบัติและทฤษฎี ทีมผู้เชี่ยวชาญของ safetymember พร้อมให้บริการอบรมที่อับอากาศ In-House โดยสามารถปรับเนื้อหาตามลักษณะงานของแต่ละองค์กร

📞 ติดต่อเราเพื่อขอใบเสนอราคา หรือสอบถามเพิ่มเติม
LINE Official: @safetymember
โทร: (064) 958 7451 คุณแนน

อ้างอิง

European Commission. (2023). ATEX Guidelines – Equipment intended for use in potentially explosive atmospheres.
IECEx. (2022). International Electrotechnical Commission System for Certification to Standards Relating to Equipment for Use in Explosive Atmospheres.
OSHA. (2021). Confined Spaces – 29 CFR 1910.146.
National Fire Protection Association (NFPA). (2020). NFPA 70: National Electrical Code.
UL LLC. (2022). Safety Standards for Electrical Equipment for Hazardous Locations.