องค์ประกอบพื้นฐานอุปกรณ์ไฟฟ้าในโรงงานอุตสาหกรรม มีอะไรบ้าง

ระบบไฟฟ้าคือโครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญของอาคารทุกประเภท การมีความรู้เกี่ยวกับอุปกรณ์ไฟฟ้าเบื้องต้นจึงไม่เพียงจำเป็นเฉพาะสำหรับช่างไฟฟ้าหรือวิศวกรเท่านั้น แต่ยังเหมาะสำหรับเจ้าของบ้าน ผู้เริ่มต้นทำงานด้านระบบไฟ หรือแม้แต่นักเรียนสายอาชีพด้านไฟฟ้า ความเข้าใจในอุปกรณ์ เช่น สวิตช์ เบรกเกอร์ หรือรีเลย์ ไม่เพียงช่วยในการติดตั้งหรือซ่อมแซมเท่านั้น แต่ยังช่วยป้องกันอุบัติเหตุและเพิ่มประสิทธิภาพในการใช้พลังงาน

ประเภทของอุปกรณ์ไฟฟ้าเบื้องต้น มีอะไรบ้าง

อุปกรณ์ไฟฟ้าหลักๆจะแบ่งออกเป็น 3 อย่าง คือ อุปกรณ์ควบคุม, อุปกรณ์ป้องกัน และ อุปกรณ์สำหรับวัดค่า

1. อุปกรณ์ควบคุม (Control Devices)

• สวิตช์ (Switch): ทำหน้าที่เปิด-ปิดวงจรไฟฟ้า แบ่งเป็นหลายชนิด เช่น SPST (Single Pole Single Throw), SPDT (Single Pole Double Throw) เป็นต้น
• รีเลย์ (Relay): ใช้ควบคุมวงจรโดยไม่ต้องสัมผัสกันโดยตรง อาศัยหลักการแม่เหล็กไฟฟ้าเพื่อเปิด-ปิดหน้าสัมผัสภายในวงจรควบคุม
• คอนแทคเตอร์ (Contactor): คล้ายรีเลย์แต่สามารถรองรับกระแสไฟฟ้าสูงกว่า ใช้ในระบบไฟฟ้ากำลัง เช่น การควบคุมมอเตอร์หรือโหลดขนาดใหญ่

2. อุปกรณ์ป้องกัน (Protection Devices)

• เบรกเกอร์ (Circuit Breaker): ทำหน้าที่ตัดไฟเมื่อเกิดกระแสเกิน เช่น MCB (Miniature Circuit Breaker), MCCB (Molded Case Circuit Breaker), ELCB (Earth Leakage Circuit Breaker) และ RCD (Residual Current Device)
• ฟิวส์ (Fuse): อุปกรณ์ตัดวงจรที่ใช้เส้นลวดหลอมละลายเมื่อตัวนำร้อนเกินกำหนด
• SPD (Surge Protection Device): ป้องกันไฟกระชากที่อาจมาจากฟ้าผ่าหรือการเปิด-ปิดอุปกรณ์ไฟฟ้าขนาดใหญ่

3. อุปกรณ์วัดค่า (Measuring Devices)

• มัลติมิเตอร์ (Multimeter): เครื่องมือวัดแรงดัน กระแส และความต้านทาน
• แอมป์มิเตอร์, โวลต์มิเตอร์, วัตต์มิเตอร์: ใช้เฉพาะเจาะจงกับแต่ละค่าทางไฟฟ้า
• CT/PT: ใช้แปลงค่าในระบบไฟฟ้าแรงสูงให้สามารถวัดและควบคุมได้ง่าย

หลักการทำงานพื้นฐานของอุปกรณ์ไฟฟ้า

ระบบไฟฟ้าทำงานบนพื้นฐานของวงจรไฟฟ้า ซึ่งประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ เช่น แหล่งจ่ายไฟ โหลด สวิตช์ และสายไฟ

• วงจรแบบอนุกรม (Series): ไฟไหลต่อเนื่องผ่านอุปกรณ์ทุกชิ้น
• วงจรแบบขนาน (Parallel): กระแสไฟแยกไปยังแต่ละอุปกรณ์
• Load, Voltage, Current, Resistance และ Power Factor คือสิ่งที่ควรเข้าใจเพื่อใช้อุปกรณ์อย่างมีประสิทธิภาพ

วิธีการเลือกใช้อุปกรณ์ทำงานกับไฟฟ้าให้เหมาะสม

การเลือกใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าอย่างเหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญเพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพของระบบไฟฟ้า ก่อนอื่นต้องทำการ คำนวณโหลดไฟฟ้า (Load Calculation) ให้ถูกต้อง เช่น ในกรณีของมอเตอร์ไฟฟ้า ควรเลือกเบรกเกอร์ที่รองรับกระแสเริ่มต้น (Inrush Current) ซึ่งสูงกว่ากระแสทำงานปกติ เพื่อป้องกันการตัดวงจรโดยไม่จำเป็น

เลือกเบรกเกอร์ให้เหมาะกับโหลดประเภทต่างๆ

การเลือกเบรกเกอร์ผิดประเภทอาจไม่สามารถตัดไฟได้ทันเวลาเมื่อเกิดไฟลัดวงจร ส่งผลให้เกิดเพลิงไหม้

ในการออกแบบแผงควบคุมไฟฟ้าควรแยกวงจรตามประเภทการใช้งานอย่างชัดเจน เช่น

• วงจรแสงสว่าง

• วงจรเครื่องปรับอากาศหรืออุปกรณ์ทำความเย็น

• วงจรปลั๊กไฟ

เพื่อเพิ่มความปลอดภัย ลดความเสี่ยงจากการลัดวงจร และทำให้การบำรุงรักษาง่ายขึ้น

นอกจากนี้ การเลือกใช้สายไฟต้องสัมพันธ์กับโหลดและระยะทางการเดินสาย เพื่อป้องกันปัญหาความร้อนสะสมและการสูญเสียแรงดันไฟฟ้า

มาตรฐานติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้า มีอะไรบ้าง

• ปฏิบัติตามมาตรฐาน มอก., IEC, IEEE
• เดินสายไฟอย่างปลอดภัย: เดินลอย, เดินฝัง, ใช้รางพลาสติก หรือท่อเหล็ก
• พื้นที่เสี่ยงควรใช้อุปกรณ์ตาม IP Rating เช่น IP65 สำหรับพื้นที่มีความชื้นสูง

ปัญหาที่มักเกิดขึ้นกับอุปกรณ์ไฟฟ้าเบื้องต้น

• ไฟดูด ไฟรั่ว ไฟฟ้าลัดวงจร: มักเกิดจากการติดตั้งที่ผิดพลาดหรืออุปกรณ์เสื่อมสภาพ
• ควรตรวจสอบอุปกรณ์ก่อนใช้งาน เช่น เต้ารับหลวม เสี่ยงต่อการเกิดความร้อนสูง
• ทำความสะอาดตู้ควบคุม ตรวจสอบหน้าสัมผัสและจุดต่อสายไฟอย่างสม่ำเสมอ

สรุป

ความรู้เกี่ยวกับอุปกรณ์ไฟฟ้าเบื้องต้นช่วยให้เข้าใจระบบไฟฟ้าภายในอาคารอย่างเป็นระบบ ลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุไฟฟ้าและช่วยให้เลือกใช้อุปกรณ์ได้เหมาะสม การศึกษาพื้นฐานระบบไฟฟ้าและการปฏิบัติตามมาตรฐานความปลอดภัยถือเป็นสิ่งสำคัญสำหรับทุกคนที่เกี่ยวข้องกับระบบไฟฟ้า

เพิ่มความรู้ความเข้าใจเรื่องอุปกรณ์ไฟฟ้าเบื้องต้นให้กับพนักงานของคุณ เพื่อความปลอดภัยในการทำงานและป้องกันอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้น ที่ เซฟตี้เมมเบอร์ เปิดรับสมัครอบรมไฟฟ้าวันนี้! มีทั้งอบรมไฟฟ้า บุคคลทั่วไป และ อบรมไฟฟ้า อินเฮ้าส์

เรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญ พร้อมฝึกปฏิบัติจริง เพิ่มความมั่นใจและทักษะการใช้งานอุปกรณ์ไฟฟ้าในโรงงาน

ติดต่อสอบถามและสมัครอบรมได้ที่ 

• โทรศัพท์ : (064) 958 7451
• อีเมล : Sale@safetymember.net
• เว็บ : www.safetymember.net/safety-training-working-with-electricity/

เอกสารอ้างอิง

• การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค. (2563). คู่มือความปลอดภัยในการใช้ไฟฟ้า.
• วรวัฒน์ ศรีไชย. (2561). ระบบไฟฟ้าพื้นฐาน. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
• IEC 60364 – Low-voltage electrical installations.
• IEEE Std 141-1993 – IEEE Recommended Practice for Electric Power Distribution for Industrial Plants.
• มอก.11-2553: สวิตช์และเต้ารับสำหรับใช้ภายในอาคาร.

บทความที่น่าสนใจ

• PPE สำหรับงานไฟฟ้ามีอะไรบ้าง
• มาตรฐาน OHSAS 18001 (มอก. 18001) พื้นฐานความปลอดภัยองค์กร